Henri Cartier Bresson Photojourmalism and decisive Moment

หากจะพูดถึงช่างภาพที่สร้างแรงบันดาลใจให้กับช่างภาพยุคหลังๆ คงจะขาดชื่อของช่างภาพผู้นี้ไปไม่ได้ โดยเฉพาะช่างภาพในสายงานของ Photojournalism ด้วยช่วงของเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ ที่ทำให้ชื่อของเขาถูกจดจำ หรือแทบจะบอกว่าเป็นตำนานอีกคนหนึ่ง Henri Cartier Bresson

อองรี กาติเยร์ เบรสซง Henri Cartier Bresson (HCB) ช่างภาพชาวฝรั่งเศส เกิดเมื่อวันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2451 เสียชีวิตเมื่อวันที่ 3 สิงหาคม พ.ศ. 2548 เขาเข้าสู่แวดวงศิลปะโดยเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มคิวบิสม์และเซอร์เรียลลิสต์ เพราะได้รับอิทธิพลจากพ่อของเขาที่ชอบสเกตซ์ภาพ และลุงของเขาที่ชอบการวาดภาพสีน้ำมัน แต่สุดท้ายเขาได้เลือกการถ่ายภาพเป็นงานที่สร้างชื่อให้กับเขา

ตอนที่เขาอายุประมาณ 23 ปี เขาได้มีกล้องตัวแรกคือ brownie box ในช่วงนั้นเขายังถ่ายภาพเป็นงานอดิเรก ทั่วๆ ไปเขาเริ่มหันมาสนใจถ่ายภาพอย่างจริงจังก็เมื่อเขาได้เห็น ภาพเด็กๆ ผิวดำที่กำลังวิ่งเล่นอยู่กับคลื่น ในภาพถ่ายที่ชื่อว่า Three Boys at Lake Tanganyika ของ Martin Munkacsi ช่างภาพชาวฮังกาเรียน HCB เล่าถึงแรงบันดาลใจที่เขาได้รับเอาไว้ว่าเป็นภาพที่แสดงถึงอารมณ์ ความสนุกสนาน และความมหัศจรรย์ของชีวิต เขาบอกว่าเขาเหมือนถูกเร่งเร้าให้ออกไปถ่ายภาพ และนั่นคือจุดเริ่มของการทำงานที่มุ่งมั่นของ HCB (ครั้งหนึ่งราวๆ ปี 1994 มีผู้ไปสัมภาษณ์ HCB ได้บรรยายถึงอพาร์ตเมนต์ของ HCB ที่ปารีสเอาไว้ว่า บนผนังห้องสีขาวโล่งไม่มีผลงานของ HCB แขวนอยู่เลยแม้แต่ภาพเดียว แต่มีรูปของ Munkacsi แขวนอยู่)

ในปี 1932 HCB ได้ถ่ายภาพภาพหนึ่งที่ปารีส ภาพนั้นมีชื่อว่า Derrière la Gare Saint-Lazare (Behind the Gare Saint-Lazare) ซึ่งต่อมากลายมาเป็นภาพที่อ้างอิงถึงความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของการตอบสนองต่อสิ่งที่เกิดขึ้นของความบังเอิญ จังหวะ สายตา เครื่องมือ หัวใจ และศิลปะ หรือวลีคุ้นหูว่า “decisive moment”

Decisive moment เป็นภาพถ่ายที่สามารถบันทึกในจังหวะที่เหมาะสม มีองค์ประกอบที่สวยงาม และสื่อความหมายได้ดี คำถามก็คือช่างภาพมีระยะห่างกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นแค่ไหน จึงสามารถได้มาซึ่งภาพเหล่านั้น และช่างภาพกำลังคิดอะไรอยู่ ความบังเอิญรอเขาหรือเขารอความบังเอิญ เขาใช้เลนส์อะไร กล้องอยู่ในมือของเขาตลอดเวลาหรืออย่างไร เพราะระยะห่างที่พอดีนั่นหมายความว่าเขาเข้าไปบันทึกภาพในลักษณะที่ไม่โดดเด่นหรือแปลกปลอมไปกับสถานการณ์แวดล้อมเหล่านั้น ซึ่งก็เป็นไปได้ว่าเขากับกล้องเป็นส่วนหนึ่งของกันและกัน และเขาใช้มันเหมือนกับดวงตาของเขา

HCB บอกว่าการเป็นช่างภาพก็เหมือนเป็นหัวขโมย คือการหยิบฉวยวินาทีของชีวิตโดยไม่มีใครสังเกตเห็นด้วยสัญชาตญาณ และไม่ทิ้งร่อยรอยใดๆ เหลือเอาไว้ ช่างภาพต้องฝีเท้าเบาแต่มีสายตาที่คมกริบ ต้องเข้าใกล้ subject ด้วยฝีเท้าของหมาป่า แม้ว่าสิ่งนั้นจะเป็นเพียงวัตถุ

หลังจากได้รับคำแนะนำจาก เพื่อนสนิท และช่างภาพสงครามอย่าง Robert Capa ว่าเขาควรจะทำงานในด้าน photojournalism ต่อไป โดยเก็บความปรารถนาในการทำงานด้านศิลปะไว้ในใจ ในเดือนพฤษภาคมปี 1947 เขาได้ร่วมก่อตั้งเอเจนซี่ช่างภาพ Magnum Photos Inc. กับเพื่อนช่างภาพอีก 3 คน คือ Robert Capa, David Seymour, George Rodger เอเจนซี่แห่งนี้มีส่วนในการปรับเปลี่ยนมาตรฐานใหม่ของการจ้างงานช่างภาพ และลิขสิทธิ์ผลงานของช่างภาพ มันเป็นช่วงเวลาที่ HCB ถ่ายภาพสถานการณ์ต่างๆ ทั่วโลก ในฐานะช่างภาพอาชีพให้กับนิตยสารข่าวรายเดือนหลายฉบับ ไม่ว่าจะเป็น Life, Paris Match และ Ce Soir (นิตยสารฝรั่งเศส) เขาเดินทางไปรอบโลก โดยเฉพาะในเอเชียที่เขาได้ไปตามประเทศต่างๆ ตั้งแต่อินเดีย อินโดนีเซีย และจีน โดยเข้าไปเป็นผู้บันทึกการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและการเมืองครั้งประวัติศาสตร์ในภูมิภาคนี้ เช่น ในประเทศอินเดีย เขาเป็นช่างภาพคนสุดท้ายที่ได้สนทนาและบันทึกภาพมหาตมะ คานธี หนึ่งชั่วโมงก่อนถูกลอบสังหาร ในประเทศจีน เขาเข้าไปมีส่วนร่วมกับการเปลี่ยนแปลงการปกครองและการกำเนิดขึ้นของสาธารณรัฐประชาชนจีน ฯลฯ ด้วยช่วงของเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ และการปฏิวัติด้านเทคโนโลยีการถ่ายภาพ (โดยเฉพาะการกำเนิดขึ้นมาของกล้องไลก้า กล้องที่มีคุณภาพ และขนาดที่พอเหมาะพอดีกับงาน photojournalism) การเติบโตของสื่อนิตยสารภาพ และช่างภาพที่มีความสามารถอีกจำนวนหนึ่งจาก Magnum Photos Inc. จึงทำให้เวลานั้นเป็นช่วงเวลาที่ดีที่สุดในประวัติศาสตร์การถ่ายภาพยุดหนึ่ง

ในปี 1952 หนังสือรวมผลงานภาพชื่อ Image à la Sauvette ของ HCB ได้รับการตีพิมพ์ ในบทนำของหนังสือภาพเล่มนี้เขาได้เขียนถึงวิธีการ และสิ่งที่เขายึดถือในการทำงานเอาไว้อย่างละเอียด จนกล่าวได้ว่ามันเป็นบทเรียนสำคัญที่ถ่ายทอดไว้ให้ช่างภาพรุ่นหลัง ปรัชญาการทำงานที่ HCB เขียนอธิบายไว้ในหนังสือ บอกถึงวิธีคิดของเขาไว้ 6 หัวข้อคือ report, subject, composition, colour, technique และ clients

นอกจากเทคนิคการถ่ายภาพนั้นแล้ว เวลาถ่ายภาพ HCB จะไม่ใช้แฟลช เพราะเขารู้สึกว่าแสงวาบของแฟลช มันทำให้เหตุการณ์ที่กำลังดำเนินอยู่สะดุด และเหมือนกับเป็นการกระทำที่ไร้มารยาท และเมื่อถึงเวลาเลือกภาพเพื่อตีพิมพ์ เขาจะไม่ crop ภาพ เพราะเขาคิดว่ามันเป็นความสมบูรณ์ของการทำงานในขณะกดชัตเตอร์แล้ว HCB นั้นได้รับการยกย่องว่าเป็นเลิศในด้านทักษะ จังหวะ สุนทรียศาสตร์ ผู้คนที่รู้จัก HCB ต่างบอกว่ากล้องกลายเป็นอวัยวะหนึ่งของร่างกาย และมันคือดวงตาที่สามของเขา เพราะมันไม่เคยห่างจากมือของเขา และเขามักจะเอามันติดตัวไปด้วยตลอดเวลา

ผลงานของ HCB มีมากมายทั้งหนังสือรวมภาพ Image à la Sauvette และ The Decisive Moment รวมไปถึงหนังสือภาพถ่ายอีกหลายเล่ม ในปี 1970 HCB อายุได้ 62 ปี เขาวางกล้อง โดยไม่แตะมันอีกเลย แล้วหันไปจับงานอันเป็นความรักแรกตั้งแต่ตอนที่เขายังเป็นเด็ก นั่นก็คืองานศิลปะที่เรียกว่า การวาดรูป อาจเป็นเพราะในหัวใจเต็มไปด้วยความรักในงานศิลปะ ภาพถ่ายของ HCB จึงเต็มไปด้วยพลัง และความน่าตื่นใจมากกว่าภาพข่าวปกติทั่วไป ทำให้ชื่อของเขาอยู่ในใจช่างภาพหลายต่อหลายคนมาจนทุกวันนี้…