เรื่อง+ภาพ : ApochTophy’s
Principles of Composition นั้น คือหลักการจัดองค์ประกอบ เป็นหลักที่ใช้กันในการทำงานศิลปะทุกประเภท ซึ่งในครั้งนี้จะขอเริ่มที่เรื่องของหลักอันแรกก็คือ เอกภาพ Unity ซึ่งเป็นหลักการจัดองค์ประกอบที่สำคัญ
เอกภาพ หมายถึง ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันขององค์ประกอบศิลป์ทั้งในด้านรูปลักษณะ และในด้านของเนื้อหาและเรื่องราว เป็นการประสานหรือจัดระเบียบของส่วนต่างๆ ให้เกิดความเป็นหนึ่งเดียวกัน เพื่อผลรวมอันไม่อาจแบ่งแยกส่วนใดส่วนหนึ่งออกไป การสร้างงานศิลปะ คือ การสร้างเอกภาพขึ้นจากความสับสน ความยุ่งเหยิง เป็นการจัดระเบียบ และดุลยภาพ ให้แก่สิ่งที่ขัดแย้งกันเพื่อให้รวมตัวกันได้ โดยการเชื่อมโยงส่วนต่างๆ ให้สัมพันธ์กัน เอกภาพของงานศิลปะ มีอยู่ 2 ประการ
ประการแรก เอกภาพของการแสดงออก หมายถึง การแสดงออกที่มีจุดมุ่งหมายเดียว แน่นอน และมีความเรียบง่ายงานชิ้นเดียวจะแสดงออกหลายความคิด หลายอารมณ์ไม่ได้เพราะจะทำให้สับสน ขาดเอกภาพ และการแสดงออกด้วยลักษณะเฉพาะตัวของศิลปินแต่ละคน ก็สามารถทำให้เกิดเอกภาพในผลงานของตนได้
เอกภาพของงานศิลปะประการที่ 2 ก็คือ เอกภาพของรูปทรง หมายถึง การรวมตัวกันอย่างมีระเบียบขององค์ประกอบทางศิลปะเพื่อให้เกิดเป็นรูปทรงหนึ่ง ที่สามารถแสดงความคิดเห็นหรืออารมณ์ของศิลปิน ออกได้อย่างชัดเจน เอกภาพของรูปทรง เป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดต่อความงามของผลงานศิลปะ เพราะเป็นสิ่งที่ศิลปินใช้เป็นสื่อในการแสดงออกถึงเรื่องราว ความคิด และอารมณ์
การสร้างสรรค์งานให้มีเอกภาพนั้น ก่อนอื่นเราต้องเข้าใจถึงกฎเกณฑ์ในการสร้างเอกภาพเสียก่อน กฎเกณฑ์ในการสร้างเอกภาพในงานศิลปะเป็นกฎเกณฑ์เดียวกันกับธรรมชาติ ซึ่งมีกฎเกณฑ์หลักอยู่ 2 หัวข้อ คือ
- กฎเกณฑ์ของการขัดแย้ง (Opposition) ประกอบไปด้วยลักษณะ 4 ลักษณะคือ การขัดแย้งขององค์ประกอบทางศิลปะ, การขัดแย้งของขนาด, การขัดแย้งของทิศทาง และการขัดแย้งของที่ว่างหรือจังหวะ
- กฎเกณฑ์ของการประสาน (Transition) คือ การทำให้เกิดความกลมกลืน ให้กับสิ่งต่างๆ เข้ากันได้อย่างสนิท เป็นการสร้างเอกภาพจากการรวมตัวของสิ่งต่างๆ เข้าด้วยกัน กฎเกณฑ์ของการประสานมีอยู่ 2 แบบคือ
แบบแรก การเป็นตัวกลาง (Transition) คือ การทำสิ่งที่ขัดแย้งกันให้กลมกลืนกัน ด้วยการ ใช้ตัวกลางเข้าไปประสาน เช่น สีขาว กับสีดำ ซึ่งมีความแตกต่าง ขัดแย้งกันสามารถทำให้อยู่ร่วมกันได้อย่างมีเอกภาพ ด้วยการใช้สีเทาเข้าไปประสาน ทำให้เกิดความกลมกลืนกัน มากขึ้น
แบบที่สอง การซ้ำ (Repetition) คือ การจัดวางสิ่งที่เหมือนกันตั้งแต่ 2 สิ่งขึ้นไปหรือมากกว่านั้น เป็นการสร้างเอกภาพที่ง่ายที่สุด แต่ก็อาจจะทำให้ดูน่าเบื่อที่สุดได้เช่นกัน
นอกเหนือจากกฎเกณฑ์หลักคือ การขัดแย้งและการประสานแล้ว ยังมีกฎเกณฑ์รองอีก 2 ข้อ คือ
- ความเด่น (Dominance) ซึ่งมี 2 ลักษณะด้วยกันคือ ความเด่นที่เกิดจากการขัดแย้ง ด้วยการเพิ่ม หรือลดความสำคัญ ความน่าสนใจในสิ่งใดสิ่งหนึ่งของคู่ที่ขัดแย้งกัน และความเด่นที่เกิดจากการประสาน
- การเปลี่ยนแปลง (Variation) คือ การเพิ่มความขัดแย้งลงในหน่วยที่ซ้ำกัน เพื่อป้องกันความจืดชืด น่าเบื่อ ซึ่งจะช่วยให้มีความน่าสนใจมากขึ้น การเปลี่ยนแปลงนั้นมี 4 ลักษณะ คือ การเปลี่ยนแปลงของรูปลักษณะ, การเปลี่ยนแปลงของขนาด, การเปลี่ยนแปลงของทิศทาง และการเปลี่ยนแปลงของจังหวะ
การเปลี่ยนแปลงรูปลักษณะจะต้องรักษาคุณลักษณะของการซ้ำไว้ ถ้ารูปมีการเปลี่ยน แปลงไปมาก การซ้ำก็จะหมดไปกลายเป็นการขัดแย้งเข้ามาแทน และ ถ้าสิ่งหนึ่งมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว มีความแตกต่างจากสิ่งอื่นๆ มาก จะกลายเป็นความเด่น เป็นการสร้างเอกภาพด้วยความขัดแย้ง
หลักการจัดองค์ประกอบเรื่องเอกภาพนี้ เรานำมาใช้กับงานถ่ายภาพได้ โดยเฉพาะการจัดวางเนื้อหาในภาพ การเลือกวัตถุที่เราจะถ่าย หรือการเลือกใช้สีในภาพ เหล่านี้ล้วนมีส่วนเกี่ยวกับการควบคุมให้ภาพนั้นมีเอกภาพได้ทั้งนั้น วิธีที่ดีที่สุดในการควบคุมเอกภาพในภาพก็คือการตั้งโจทย์ก่อนการถ่ายภาพ การกำหนดความต้องการ (Concept) จะทำให้เราได้ภาพที่มีเนื้อหาชัดเจน ไม่สับสน การตั้งโจทย์ หรือการกำหนดความต้องการของภาพจะช่วยให้เรามีทิศทางในการเล่าเรื่องที่เด่นชัด ซึ่งจะส่งผลต่อเนื้อหาต่างๆ ภายในภาพ เมื่อองค์ประกอบในภาพเป็นไปในทิศทางเดียวกันแล้ว ความมีเอกภาพก็จะเกิดขึ้นตามมาได้ไม่ยาก…
